Verslag bezoek aan de Synagoge in Enschede

Door Hans Bastiani

Voor 22 maart had KUBES een excursie georganiseerd naar de synagoge in Enschede. Dus ontmoetten de meesten van ons elkaar aan het eind van de ochtend op Enschede station, vanwaar we te voet naar de Prinsenstraat gingen. Bij aankomst werden we ontvangen door de drie rondleidsters, Nel, Hilkien en Petra. Zij maakten van de gelegenheid gebruik tijdens de koffie en thee iets te vertellen over de synagoge en een aantal Joodse gebruiken. De synagoge in Enschede is, in tegenstelling tot die in het nabije Haaksbergen, een orthodoxe synagoge. Hij werd opgericht in 1928 volgens een ontwerp van architect Karel de Bazel, die bij oplevering van de synagoge al niet meer in leven was.

Tegenwoordig wordt nog slechts eens per twee maanden een dienst gehouden; de gemeente is zeer klein, in tegenstelling tot de periode voor de tweede wereldoorlog, toen Enschede een grote Joodse gemeente had.

Vanzelfsprekend gingen de rondleidsters ook in op het koosjere eten en de gebruiken daaromheen; twee keukens, elk met zijn eigen bestek, theedoeken, kookgerei enzovoort, zijn nodig om de voorgeschreven strikte scheiding van vleesproducten enerzijds en melkproducten anderzijds te garanderen.

Er werden drie maquettes uitgedeeld, die ons de mogelijkheid boden een duidelijke indruk op te doen van de vorm van het complex en in het bijzonder de koepel van de gebedsruimte. Geweldig dat hieraan gedacht was!

Alvorens aan de rondleiding te beginnen werden de mannen allen voorzien van een keppeltje (kleine hoofdbedekking die uit respect gedragen moet worden).

Allereerst bezochten we de achthoekige kerkeraadskamer waar alles, inclusief gedekte tafels, al in gereedheid was gebracht voor de aanstaande Pesach (Paasviering). Deze kamer heeft glas-in-loodramen met symbolische afbeeldingen in de ramen. Via de hal gingen we naar de eigenlijke gebedsruimte. In deze ruimte is de bima (het spreekgestoelte) centraal opgesteld met rondom de banken. Deze ruimte meet 18 bij 18 meter en wordt gesierd door een koepel tot op een hoogte van eveneens achttien meter; toen we op weg waren naar de synagoge was deze van verre al te zien. Aan de rechter zijde van deze ruimte is de heilige ark (een soort kast) geplaatst; hierin wordt de Thora (Bijbel) bewaard. In de gebedsruimte werd tijd gegeven voor bezinning; als vanzelf sta je dan stil bij de indrukwekkende geschiedenis van het Joodse volk; 700 Enschedese joden zijn niet teruggekeerd uit de vernietigingskampen. En dan zijn er natuurlijk ook nog de recente politieke en militaire ontwikkelingen.

Na het bezoek aan de gebedsruimte werden wij onthaald op zelfgebakken en dus koosjer appelgebak en, om in de traditie te blijven, volgde daarop als het ware een Nederlandse diaspora in het klein: ieder verspreidde zich in alle mogelijke richtingen op weg naar huis.

Ik wil dit korte, zeer onvolledige verslagje niet beëindigen zonder alle lof uit te spreken aan Nel, Petra en Hilkien, die er alles aan deden ons te vertellen over de Joodse godsdienst, allerlei gebruiken en de synagoge en ik zou niet volledig zijn als ik de aanwezige begeleid(st)ers niet even hartelijk bedankte voor hun inzet!

Hans Bastiani Dieren, 24 maart 2024