Verslag excursie Kamp Amersfoort

Bij binnenkomst kregen we, na een gezellige lunch, aan tafel de inleiding. Daarbij werden authentieke voorwerpen rondgegeven zoals een helm, een kogelhuls en een blik voor olie. Ook werd een 3D-print rondgegeven van een standbeeld. Niet heel groot; je moest nauwkeurig voelen. De man staat op klompen. Hij draagt een pak. Maar dat pak is versleten en slobbert. Het jasje van het pak staat een beetje open. Daarachter voel je de ribben door het hemd van de man steken. Heeft hij wel een hemd aan? De man is kaal. Zijn ogen liggen diep en zijn jukbeenderen steken uit. Zijn armen hangen langs zijn lichaam. Hij heeft opvallend grote handen; een vuist is gebald, de andere is een beetje geopend. Zijn vingers raken de onderkant van zijn colbert.

Dit is ‘de Stenen Man’, die sinds 1953 aan het einde van de 350 meter lange schietbaan op een sokkel staat. Hij symboliseert machteloze woede, maar ook onverzettelijkheid en ongebroken wil. Het geheel is zo’n ruime 5 à 6 meter hoog. Onze rondleiding begon en eindigde met hem. Daartussen bezochten we de openlucht gedenkruimte, maquette en het museum en schetste onze gids de geschiedenis van het kamp en hoe het leven – kun je het leven noemen? – in het kamp was.

De officiële naam van de Stenen Man is ‘Gevangene staand voor het vuurpeloton’. De bijnaam van Kamp Amersfoort was ‘Kamp van de honger’.

We liepen over de schietbaan naar het beeld. De schietbaan is een pad van een paar meter breed met aan weerzijden steeds hogere wallen. Aan het eind is een ronde plaats; de wallen, resten van de heuvel die er was, zijn hoger dan de Stenen man. Dit alles is uitgegraven door de gevangenen van dit kamp, enkel en alleen om hen aan de arbeid die adelt te houden. Hun werk werd steeds deels ongedaan gemaakt. Ze hadden geen goed gereedschap. Het werd vaak zo geregeld dat ze net te laat kwamen voor het eten, dat toch al veel te weinig was. Het werk diende enkel en alleen om hen uit te putten, te vernederen, te martelen. En soms dood te schieten . Nee, dit was – althans tussen de gezamenlijke heenreis vanaf Station Amersfoort, de lunch en weer samen naar het station – geen ‘gezellig’ uitje. Maar de rondleiding was fantastisch uitgevoerd, iedereen werd er volledig in betrokken en er was veel te voelen. Op het gedenkterrein stonden de laarzen van de kampcommandant. In het grind lagen stenen latten op de plek waar de gevangenen op appel moesten staan. De kransen rond de Stenen Man werden opzij geschoven zodat iedereen de klompen en de slobberende pijpen goed kon voelen.

De verhalen van de gids bij iedere plaats of object gaven blijk van veel en doorleefde kennis. Het hoopgevende is dat deze gids ook vele schoolklassen aanzet tot nadenken. Waarom verzetten de gevangenen zich niet? (Wat zou jij doen als verzet het risico inhield dat je geliefden iets zou worden aangedaan?) Hoe kon het hier zo onvoorstelbaar wreed zijn? (Doordat de leiding van het kamp bestond uit wrede en gestoorde persoonlijkheden, die hier door gebrekkig toezicht hun gang konden gaan). Het is goed dat de herinnering levend gehouden wordt en dat mensen aan het denken worden gezet.

Dit korte verslag is een fractie van wat we hebben beleefd en vertelt niet wie of hoeveel mensen hier gevangen gezeten hebben. We kunnen je alleen maar aanraden het kamp daarvoor een keer te bezoeken. Of lees meer op hun website: https://www.kampamersfoort.nl.

Dorine in ‘t Veld