Verslag van de KUBES-excursie naar het kadastermuseum

door Hans Bastiani

KUBES slaagt er steeds weer in interessante excursies aan te bieden; zo viel onlangs de keus op het kadastermuseum, gevestigd in Arnhem zuid.

Met het kadaster zelf krijg je niet zo één twee drie te maken, tenzij je iets wilt weten over de indeling van ons land, een gemeente of heel concreet gegevens over de grootte van een perceel grond en de rechten die daarop rusten, bijvoorbeeld in verband met het kopen of verkopen van een huis of een stuk grond. Toch mocht De excursie naar het kadastermuseum op 28 februari zich verheugen in grote belangstelling. De groep bestond maar liefst uit vijfentwintig visueel gehandicapten en begeleiders.

Na aankomst werden we ontvangen met een smakelijke lunch; in dit geval ging de baat dus voor de kost uit, zou je kunnen zeggen. Theo Splithof, een van de vrijwilligers die aan het kadastermuseum verbonden is, heette ons welkom en gaf algemene informatie over het kadaster: na de inlijving van Nederland bij Frankrijk in 1810 ging Napoleon snel over tot het heffen van grondbelasting (Hij had dringend behoefte aan financiële middelen om zijn militaire activiteiten te kunnen financieren). Om dit echter goed te kunnen doen moest Nederland eerst worden ingemeten en moest beschreven worden aan wie al die percelen toebehoorden. Eigenlijk werd hier de basis voor het huidige kadaster gelegd. Het eigenlijke kadaster, opgericht in 1832, bestond oorspronkelijk uit 54 kantoren. Tegenwoordig zijn dit er nog 6. In feite is het kadaster een instelling die zich dus voornamelijk bezighoudt met het vastleggen van gegevens met betrekking tot de indeling van Nederland, de gemeenten en de percelen binnen die gemeenten. Na de lunch werd de groep in vier kleine groepjes opgesplitst, die achtereenvolgens door medewerkers van het museum werden ingelicht over vier hoofdthema’s:

Topografie (Carla Lentjes); we konden ons een beeld vormen van het vastleggen van kennis over ons land, als onderdeel van de wereld, in platte kaarten en atlassen, waarbij allerlei technieken werden gebruikt zoals lithosteen en topografische kaarten.
Het ontstaan en gebruik van de openbare registers (Theo Splithof); deze registers verwijzen naar de door notarissen opgemaakte akten bij de koop en verkoop van percelen. Het kadaster bewaart zelf geen akten; deze bevinden zich bij de notariskantoren, maar in de registers wordt wel naar deze akten verwezen. Wil je dus weten hoe groot een perceel grond is, in wiens eigendom het zich bevindt, dan begin je bij het kadaster en eindigt bij de notaris.
Kadastrale registratie (Peter Donkers); Peter behandelde vooral de geschiedenis van het kadaster, dat werd opgericht in 1832. Hij vertelde over minuutplans, de allereerste aan de hand van landmeetkunde opgemaakte kaarten, Er waren diverse vroeger gebruikte hulpmiddelen te bekijken en aan te raken.
Het werk van de landmeter (Klaas van den Hoek); Klaas vertelde over het in kaart brengen van een gebied via driehoeksmeting, waarbij o.a. van de plaatselijke kerktorens gebruik werd gemaakt. Hij liet ons enkele meetinstrumenten zien, waaronder een meetlint en een meetketting, die zo zwaar waren dat je de lust om het land te meten al gauw zou vergaan. Toch werd in het verleden op deze manier het land in kaart gebracht. Wat een contrast als je dat vergelijkt met de huidige mogelijkheden, denk aan GPS.

Het bovenstaande is maar een bescheiden greep uit alles wat ter sprake kwam en wat we konden bekijken.

Wat tijdens ons bezoek slechts zijdelings aan de orde kwam, maar beslist niet onvermeld mag blijven waren een aantal voelbare reliëfkaarten, die klaarlagen om bekeken te worden. Deze kaarten zijn op initiatief van het kadaster te Zwolle, samen met ESRI Nederland en Dedicon ontwikkeld. Zij bieden oneindig veel mogelijkheden om blinden en slechtzienden de indeling van een stad of dorp, de aanwezigheid van water, straten, parken en gebouwen in voelbare vorm aan te bieden.

Dit heel beknopte overzichtje mag natuurlijk niet eindigen zonder de vier medewerkers van het kadastermuseum hartelijk te danken voor de enthousiaste wijze, waarop ze ons hebben laten kennismaken met verleden en heden van het kadaster.